استفتا از یک مرجع تقلید درباره شکستن قفل نرم‌افزارها !
دبیر شورای عالی انفورماتیک کشور در استفتائی از آیت‌الله فاضل لنکرانی از مراجع تقلید، نظر ایشان را در خصوص کپی از نرم‌افزارهای قفل‌دار جویا شده است.
به گزارش «شریف نیوز»، متن کامل سؤال و پاسخ آیت‌الله فاضل در ادامه می‌آید:
حضرت آیت‌اللّه العظمى فاضل لنکرانى
با سلام، حضرتعالى در پاسخ سؤال:
در مورد رایت سى‌دى (چه سىدىهاى خارجى و یا داخلى) چه حکمى مىدهید؟ آیا رایت کردن سىدىهاى قفل دار البته به تعداد کم مثلا یکى یا دو تا اشکالى دارد؟ اخیرا سىدىهایى در بازار موجود مىباشد که قفل آن شکسته شده و بصورت رایت در دسترس مردم قرار گرفته است. مىخواستم حکم استفاده از این سىدىها را با توجه به قیمت بالاى سى‌دى اصلى (و شاید غیر عادلانه آنها) بدانم. بیان داشتید:
«شکستن قفل سى‌دى و یا رایت سى‌دى (نسخههاى اصلى) در صورتى که تولیدکننده آن راضى نباشد جایز نیست. حتى رایت کردن از روى سىدىهاى قفل شکسته یا رایت شده باز هم جایز نیست. اما استفاده از سىدىهاى قفل شکسته یا رایت شده که دیگران قفل آن را شکستهاند یا رایت کردهاند و یا در بازار فروخته مىشود اشکالى ندارد و فرقى بین سىدىهاى خارجى و داخلى وجود ندارد».
به استحضار حضرتعالى مىرساند که تولید نرمافزار بسیار هزینه‌بر است و صاحب آن براى جبران هزینههاى خود باید بتواند تعدادى از نسخههاى آن را به قیمت معقول بفروشد. فرض بفرمایید تولید یک نرمافزار 50 میلیون تومان هزینه برده باشد و بتوان هر نسخه آن را 5 هزار تومان قیمت گذارد. بنابراین تولیدکننده نرمافزار باید حداقل ده هزار نسخه از آن را بفروشد. اما چون یکى از خریداران مىتواند از نسخه خود به راحتى و با هزینه حدود 150 تومان هزاران نسخه تهیه کند و حتى اگر به قیمت 500 تومان هم بفروشد، سود زیادى برده است. در این صورت صاحب نرمافزار نمىتواند نسخههاى خود را که گرانتر است بفروشد. معمولا تولیدکننده نرمافزار براى جلوگیرى از این کار روى نسخههاى خود قفل مىگذارد که توسط افراد عادى نتوان از آن کپى تهیه کرد. ولى عدهاى که تبحر بیشترى دارند قفل آن را مىشکنند و پس از آن از روى نسخه قفل شکسته به تعداد زیاد تکثیر مىکنند و به بازار مىدهند. نتیجه این کار آن است که کسى که براى تولید نرمافزار سرمایه‌گذارى کرده است، قادر به فروش محصول خود نیست و در عوض کسى که براى تولید آن زحمتى نکشیده است، سود مىبرد.
چنانچه بنابر فتواى حضرتعالى تنها شکستن قفل CD جایز نباشد، اما فروش CDهاى قفل شکسته موجود در بازار بلااشکال باشد، نتیجه آن خواهد شد که صاحب اصلى نرمافزار سرمایه خود را از دست مىدهد و کسان دیگرى بدون آن که حق داشته باشند درآمد کسب مىکنند. اینجانب به عنوان کارشناس و از باب تعیین مصداق عرض مىکند که CDهاى قفل شکسته موجود در بازار مانند مال دزدى است، زیرا مىتوان فرض کرد که صاحب اصلى نرمافزار پس از تولید آن، تعدادى نسخه براى فروش تکثیر کرده است، اما کسى دیگرى این نسخهها را از وى دزدیه و در بازار به فروش مىرساند. به عبارت دیگر، نسخههاى قفل شکسته در بازار مانند نسخههاى دزدیده شده از صاحب نرمافزار است. استدعا دارد با این توضیحات در این موضوع تجدیدنظر فرمائید.
محمد سپهری راد
دبیر شورای عالی انفورماتیک کشور
پاسخ آیت‌الله فاضل لنکرانی:
«به طور کلى نسبت به مورد سؤال هر آنچه که از نظر عرف و عقلا، به عنوان حق تولیدکنده نرمافزار است باید مراعات شود، بنابراین آنچه را که قبلا پاسخ داده شده است مبتنى است بر اینکه بعد از شکسته شدن قفل و بعد از رایت شدن، دیگر عرفا نسبت به آن برنامه ریزى اولى حقى باقى نمانده است والا لازم الرعایة است. البته توجه داشته باشید که برنامه نرمافزار چنانچه قفل آن شکسته شود در حکم تلف است و ضمان محقق است و باید تمام خسارات پرداخته شود به نحوی که برنامه نویس قصد فروش آنرا داشت؛ و اما بعد از آن دیگر سببى براى ضمان وجود ندارد. و عرفا بین کسى که قفل را مىشکند و کسى که بعد از شکسته شدن از آن استفاده مىکند فرق وجود دارد.
والله العالم»
